Napačatku studzienia 2022 hodu ź Biełarusi pryjšli smutnyja viestki. Na dzievianostym
hodzie žyćcia ŭ dalokuju darohu za niebakraj vypraviŭsia historyk i litaraturaznaŭca
Adam Maldzis. Znakamitamu daloka pa-za miežami Biełarusi prafesaru da čarhovaha
jubileju zastavałasia vosiem miesiacaŭ.
Jon naradziŭsia ŭ vioscy Rasoły na biełaruska-litoŭskim pamiežžy: ciapier heta – Astraviecki
rajon, kolišniaje Vilenskaje vajavodztva. Małaja radzima, vidavočna, i pieradvyznačyła nakirunak
dośledaŭ navukoŭcy: vyvučajučy historyju biełaruskaj kultury i litaratury XVII—XIX stst., Adam
Maldzis addavaŭ pryjarytet biełaruska-polskim i biełaruska-litoŭskim litaraturnym
ŭzajemasuviaziam. Niezdarma navukoviec niekalki hadoŭ tamu braŭ čynny ŭdzieł u vilenskich
Skarynaŭskich čytańniach.
— U adnym vypadku, zdajučy ekzamieny ŭ Padui na zvańnie doktara medycyny, Skaryna
nazvaŭ siabie litvinam, tamu što byŭ pradstaŭnikom Vialikaha kniastva Litoŭskaha, – u adnoj z
pramovaŭ zaznačyŭ navukoviec. – A z druhoha boku, nazvaŭ siabie rusinam pa pachodžańni,
tamu što, u adroźnieńnie ad, skažam, siońniašnich ruskich, jakija ličać, što Skaryna byŭ ruskim
pieršadrukarom, i, maŭlaŭ, čaho hetyja biełarusy tam chočuć sabie, treba skazać, što tady
žycharoŭ Vialikaha kniastva Maskoŭskaha nazyvali maskavitami ŭsiudy. Skaryna nia byŭ
maskavitam biezumoŭna, a byŭ rusinam.
Adam Maldzis vystupaŭ za źjaŭleńnie ŭ Biełarusi novaha śviatoha – ahulnaha dla ŭsich
chryścijanskich kanfesyjaŭ. Ź inicyjatyvy navukoŭca paŭstała admysłovaja hrupa pa
bieatyfikacyi Franciška Skaryny.
— Jakoha-ž vieravyznańnia byŭ Skaryna? U Biełarusi sprečki praciahvajucca da hetaha času, –
paviedamlaŭ navukoviec. – Niekatoryja śćviardžajuć, što pravasłaŭny. Maŭlaŭ, jon nia moh nia
być pravasłaŭnym, jak usio nasielnictva Biełarusi tady było pravasłaŭnym. Bolšyja realisty
śćviardžajuć: jon-ža byŭ Franciškam, a nie było imia pravasłaŭnaha Francišak. U 1498 hodzie
siamja Skaryny pieršymi katalickaje chryščeńnie pryniała ŭ połackim biernardzinskim kaściole
imia śviatoha Franciška, biernardzincy pieršyja dabralisia ź Vilni da Połacka. I ŭ čym było tut
jakraz vialikaje značeńnie, što mienavita biernardzincy, a nie jezuity, skažam, prymali hety
chrost: tamu što biernardzincy pryznavali važnym i papiaredni chrost. Značyć, Skaryna, kali
adrasavaŭ svaje vydańni Biblii dla pravasłaŭnaha ludu, mieŭ racyju, tamu što hetaje
nasielnictva było pravasłaŭnaje.
Admietna, što daśledčyk adyšoŭ u lepšy śviet u hod, kali pamiać pra našaha pieršadrukara
ŭšanoŭvajecca asablivym čynam. Prynamsi, u Litvie.