Biełaruskaja Rada kultury, Ofis Śviatłany Cichanoŭskaj i Narodnaje antykryzysnaje kiraŭnictva abvieścili 7 lipienia 2021 h. Dniom biełaruskaj kultury. Hetkaja data abranaja niezdarma: mienavita ŭ hety dzień naradzilisia słavutyja syny biełaruskaj ziamli Janka Kupała, Mark Šahał i Jan Čačot. Dla taho, kab adznačyć toj kulturny śled, jaki pakinuŭ u śviecie biełaruski narod, u šmatlikich krainach zaplanavali šerah raznastajnych imprezaŭ. Ich chapiła na ceły Mižnarodny tydzień biełaruskaj kultury.
Litoŭskija biełarusy dadali ŭ suśvietny šerah kulturnych imprezaŭ instalacyju studentaŭ Eŭrapiejskaha Humanitarnaha ŭniversytetu pad nazovaju „Kletka“, majstar-klas pa napisańni paštovak palitviaźniam, spektakl „Treciaja źmiena“ ŭ Ruskim dramatyčnym teatry i prahlad dakumantalnaj stužki „Kuraž“ režysera Alaksieja Pałujana. Finalizavaŭ-ža łancužok kulturnych mierapryjemstvaŭ vialiki kancert biełaruskich muzykaŭ pad nazovaju „Kultura macniej za dyktaturu“. Placoŭkaju dla maštabnaj muzyčnaj imprezy staŭ padvorak Eŭrapiejskaha humanitarnaha ŭniversytetu. Biełaruski bard Siarhiej Kosmas vykanaŭ tut pieśniu pratestoŭcaŭ “Mury”. Marharyta Laŭčuk i Andrej Pavuk pieraŭvasobilisia ŭ satyryčny hurt “Krasnaja zieleń”, praśpiavaŭšy na trasiancy niekalki źjedlivych kampazycyjaŭ “na złobu dnia”. Vystupiŭ tut i śpiavak Lavon Volski.
Ci nasamreč kultura macniejšaja za dyktaturu? Z hetkim pytańniem my źviarnulisia da paspalitych udzielnikaŭ kancertu.
— My viedajem, što dyktatury sychodziać, a kultura zastajecca. Zaŭsiody dyktatury zmahalisia suprać kultury. Nasamreč, uspomnim, što rabiłasia ŭ hitleraŭskaj Niamieččynie ci ŭ stalinskim Savieckim Sajuzie. Ale kultura niejak vyžyvała. Zdajecca, taksama i ŭ Vilni. Vilnia – heta staražytny biełaruski ŭ tym liku horad. U Vilni biełaruskaja kultura była, jość i budzie, – skazaŭ vilenski błohier Jaŭhien Kieppuł.
— Heta vidać pa ŭsim tym ludziam, jakija tut sabralisia, pa tym, jak da hetaha času vystupaje Kupałaŭski teatar, u Polščy, niavažna, dzie ,– usio roŭna macniejšaja, – zapeŭniŭ hladač kancertu Kirył Kazłoŭ. – Dyktatura nie zmahła pabić kulturu. Tamu ja liču, što jana zaŭsiody budzie z nami.
— Biezumoŭna, i heta navat nie asprečvajecca, – uskliknuła pravaabaronca Alena Maślukova. – My viedajem šmat prykładaŭ taho, jak navat pry dyktatury razumny, talenavity, zdolny čałaviek pieramahaŭ jaje, tamu što jon vykarystoŭvaŭ roznyja mastackija srodki dla taho, kab danieści da ludziej svaju ideju, ideju śviatła, ideju rozumu, ideju pieramohi. I tamu ja dumaju, što mastactva i kultura macniejšyja za lubuju dyktaturu, i jany pieramohuć, i ludzi, jakija buduć viedać hetaje mastactva, taksaa buduć iści da pieramohi.
— Kultura, biezumoŭna, macniejšaja za dyktaturu i, u pryncypie, za luby režym, tamu što jana prasiaknuła ŭvieś narod praz roznych ludziej, – skazaŭ prysutny na imprezie litoŭski palitolah Vicis Jurkonis. – Viadoma, kožny vykanaŭca moža mieć roznuju hramadzianskuju pazycyju, ale toje, što my bačym u Biełarusi, ja dumaju, – heta kultura, jakaja vielmi vyrazna pulsuje za apošniaje dziesiacihodździe i pakazvaje, što biełaruskaja nacyja žyvaja, biełaruskaja kultura žyvaja, niahledziačy na toj fakt, što, mahčyma, chtości ŭžo pabudavaŭ joj pomnik, chtości chacieŭ zabyć biełarusaŭ i kulturu, i nacyju jak takuju, skazaŭšy, što ŭ pryncypie jany ŭžo całkam abrusieli. Ja dumaju, što heta toje, što my pabačyli ŭ 2020-m hodzie, jość asablivaja prykmieta hetaj nievierahodnaj siły. Niezaležna ad taho, choča režym hetaha ci nie, my bačym i bieł-čyrvona-bieły ściah, i “Pahoniu”, i roznych vykanaŭcaŭ, niachaj heta buduć opernyja śpievaki, niachaj heta budzie falkłor, muzyki ci artysty, hety supraciŭ – paŭsiudny.
Sa žniŭnia 2020-ha hodu žychary Biełarusi pačali masava źjazdžać za miažu pa palityčnych pierakanańniach. Za hety čas Litva vydała hramadzianam susiedniaj krainy dvaccać tysiačaŭ nacyjanalnych vizaŭ. Pavodle radyjo „Svaboda“, jašče dzievianosta tysiačaŭ dazvołaŭ na ŭjezd vydała biełarusam Polšča. Takim čynam, pavodle nieaficyjnych padlikaŭ, ažno sto dziesiać tysiačaŭ hramadzianaŭ Biełarusi mahli źjechać usiaho tolki ŭ dźvie susiednija ź joju dziaržavy. Siarod ich – budaŭniki i muzyki, kiroŭcy i paety, paspalityja pracaŭniki i vybitnyja dziejačy kultury i navuki. Naŭrad ci chto navažycca padličyć, nakolki źbiadnieła kraina duchoŭna i matarjalna. Zrešty, heta daloka nia pieršaja chvala emihracyi, jakuju vypała pieražyć biełarusam. Daśledčyki adznačajuć, što dziakujučy ruplivaj dziejnaści dyjaspary pa-za miežami Biełarusi sobiła źbierahčy kulturnyja zdabytki biełaruskaha narodu.
— U lubym vypadku [kultura ŭ zamiežžy] vyžyvie, u lubym vypadku budzie nieści svajo słova, biełaruskaje słova, u luboj krainie, u Polščy, u Litvie, u Łatvii, – rašuča vykazaŭsia Kirył Kazłoŭ. – Usie krainy, jakija nas padtrymlivajuć na dadzieny momant, dapamohuć našaj kultury vyžyć. Tamu što heta – braty. I zaŭsiody byli bratami. Heta – ludzi, hetkija samyja, jak i my.
— Ja dumaju, što jana i pavinna vyžyć, i vyžyvie. Mała taho, jana vyžyvie i pieražyvie ŭmovy represij, – zaznačyŭ Vicis Jurkonis. – Toje, što my nazirajem ciapier z 2020-aha hodu, – heta tolki peŭnaja faza represij, ale heta było ŭ minułym. Hetaja kultura žyła i niejkim čynam pieražyła i represii Stalina, i represii Łukašenki. Ja ź vialikim aptymizmam hladžu, što biełaruskaja kultura budzie žyć i navat kvitnieć ŭ stanoŭčych abstavinach.
— Dumaju, što biełaruskaj kultury vypadała nie adzin raz być u emihracyi, i ŭsio roŭna jana žyvie. Tamu i heta my pieražyviem. I mastactva vytrymaje, i kultura našaja vytrymaje. I biełaruski narod taksama vytrymaje i pieramoža, – skazała Alena Maślukova. – Viedajecie, ja jak čarapacha Tarciła – žyvu vielmi daŭno i šmat čaho bačyła. Ale tym nia mienš, heta majo nieŭmiručaje pierakanańnie: ja zaŭsiody była ŭpeŭnienaja, što budu žyć u Biełarusi volnaj, niezaležnaj i biez Łukašenki.