U hetym hodzie biełaruski śviet adznačyŭ sto sarakavy jubilej adnaho z baćkoŭ biełaruskaj dziaržaŭnaści Ivana Łuckieviča. Ź jahonym imiem źviazanaja i jašče adna sioletniaja kruhłaja data: roŭna sto hadoŭ tamu ŭ Vilni, u Bazyljanskich muroch źjaviŭsia niabačany dahetul Biełaruski muzej. Jahonyja fondy ŭtvaryła kalekcyja, jakuju Ivan Łuckievič źbiraŭ na praciahu amal usiaho śviadomaha žyćcia. Stahodździe nieardynarnaj ustanovy kultury ŭ biblijatecy akademii navuk Litvy imia Ŭrubleŭskich nadoječy adznačyli admysłovaj vystavaj.
“Śviatoje heta miesca” – u zachapleńni vyhuknuŭ biełaruski piśmieńnik Źmitrok Biadula, kali ŭ 2012 hodzie pabačyŭ kalekcyju Ivana Łuckieviča ŭ redakcyi hazety “Naša niva”. Hetaksama nazvaŭ Vilenski biełaruski muzej imia Ivana łuckievčia jahony apošni dyrektar Janka Šutovič u svaich memuarach. Tamu i nia dziva, što hetak supracoŭniki biblijateki akademiii navuk litvy imia ŭrubleŭskich pasnavalili nazvać vystavu rukapisaŭ i staradrukaŭ što kaliści byli častkaju bahatych fondaŭ vilenskaha biełaruskaha muzeju.
— My nie ŭpieršyniu zhadvajem Ivana Łuckieviča i jaho muzej. Roŭna dziesiać hadoŭ tamu my ŭ biblijatecy ścipła adznačyli 130-hodździe z dnia narodzinaŭ Ivana Łuckieviča. I tady my taksama abvieścili hramadzkaści, što ŭ nas tut zachavałasia pieradadzienaja nam vialikaja dakumantalnaja spadčyna, – paviedamiła kuratarka vystavy, zahadčyca addziełu redkich vydańniaŭ Biblijateki Akademii navuk Litvy jmia Ŭrubleŭskich d-r Dajva Narbucienie.
Inicyjataram stvareńnia muzeju i pieršym jahonym kiraŭnikom byŭ brat zaŭčasna pamierłaha Ivana Łuckieviča, hramadzki i palityčny dziajač Anton Łuckievič. Padzivicca na askiepki vieličnaj minuŭščyny ŭ Bazyljanskija mury pryjazdžali naviedniki z usich kutkoŭ Biełarusi, zrešty, i ŭsiaho śvietu.
— My chočam nahadać našaj aŭdytoryi i šyrokaj hramadzkaści pra hetuju asablivuju padzieju, – skazała Dajva Narbucienie. – My chočam pakazać, što ŭ nas tut jość. Viadoma, pakazać usio toje, što my majem, niemahčyma tolki tamu, što stendy ŭ nas zanadta małyja, i kali my pačali adbirać ekspanaty, to, da našaha vialikaha rasčaravańnia, zrazumieli, što nia možam tut źmiaścić šmat čaho pryhožaha i źmiastoŭnaha.
Muzeju vypała pryznavać ŭsiaho 24 hady: ŭ 1945 hodzie admysłovaja kamisija razmierkavała ekspanaty muzejnych fondaŭ pamiž litoŭskimi, biełaruskimi i rasijskimi ŭstanovami kultury. Rukapisnyja knihi i staradruki 14-18 stahodździaŭ apynulisia ŭ biblijatecy Akademii navuk Litvy imia Urubleŭskich. 2309 asobnikaŭ skłali tut admysłovy Vilenski biełaruski fond numar F21.
— Pieršyja stendy źmiaščajuć infarmacyju pra arhanizataraŭ i supracoŭnikaŭ muzeju, jakija kiravali muzejem ad jaho stvareńnia da sumnaj likvidacyi. Ja taksama chacieła-by nahadać, što Antona Łuckieviča taksama napatkaŭ trahičny los: jon byŭ zabity ŭ 1942 hodzie, i, nakolki ja viedaju, nie viadoma ni miesca jahonaj śmierci, ni miesca, dzie jon pachavany, – zaznačyła Dajva Narbucienie.
Centralnaje miesca ŭ ekspazycyi zajmaje kniha rehistracyi naviednikaŭ muzeju. U joj na praciahu siami hadoŭ – z 1932 pa 1939 – fiksavalisia imiony i proźviščy tych, chto zavitvaŭ u biełaruskuju ŭstanovu kultury. Siarod ich – prafesar Vilenskaha ŭniversytetu, niamiecki słavist i apiakun biełaruskich studentaŭ Ervin Kašmider. Jon pieršym pakinuŭ svoj podpis u knizie rehistracyi 20 studzienia 1932 h.
— Najvažniejšym abjektam vystavy možna ličyć knihu rehistracyi naviedvalnikaŭ muzeju, jakaja była pačata ŭ 1932 h. i zavieršana ŭ lipieni 1939 h., – paviedamiła kuratarka vystavy. – Mienavita hety pieryjad dla muzeju, možna skazać, staŭ apahiejem dziejnaści. Chacia muzej pieražyvaŭ ciažkija časy: polskija ŭłady nie chacieli padtrymlivać jaho, vyłučajučy srodki na ŭtrymańnie. Adnak dobrazyčlivyja siabry Biełaruskaha navukovaha tavarystva i inšyja, jakija padtrymlivali muzej, zmahli praciahvać źbirać i zachoŭvać, a hałoŭnaje – prezentavać hetyja nazapašanyja skarby hramadzkaści.
Praanalizavaŭšy knihu rehistracyi muzejnych haściej, supracoŭniki hramadzkaj arhanizacyi “Vilenski biełaruski muzej imia Ivana Łuckieviča” stvaryli vizualnuju prezentacyju i hetym zrabili svoj partnerski ŭniosak u arhanizacyju vystavy.
— Usio tut z fondaŭ biblijateki, – zapeŭniła Dajva Narbucienie. – Uniosak hetaj supołki [hramadzkaj arhanizacyi “Vilenski biełaruski muzej imia Ivana Łuckieviča”] – heta vielmi pryhožaja prezientacyja. Heta intelektualny ŭniosak, pakolki kniha rehistracyi naviedvalnikaŭ, jakuju my pakazali, była vyvučanaja, i zroblenyja słajdy. Taksama jany, mahčyma, svoječasova nahadali nam pra toje, što sioleta my śviatkujem stahodździe muzeju. Chacia, viadoma, my-b nie zabylisia. Ale jany pryjšli da nas i prapanavali zrabić niešta padobnaje razam.
Na stendach vystavy razmieščanyja staražytnyja rukapisy, inkunabuły i staradruki. Siarod ich – bohasłužebnaja kniha “Tryjodź kvietnaja” i bahata ilustravanaje Małažuchavickaje jevanhiełle, častka Biblii Franciška Skaryny i vydadzienaja ŭ Jeŭji “Hramatyka” Mialecija Smatryckaha.
— Što my ličym staradaŭnimi knihami? Heta knihi, jakija vyjšli da kanca XVIII stahodździa. Užo ŭ XIX stahodździ, za vyklučeńniem, viadoma, pačatku, knihi ŭžo mohuć być častkaj ahulnych fondaŭ. Ale tut ja chacieła-b źviarnuć vašu ŭvahu na niekatoryja z samych kaštoŭnych knih: vidać, bolšaść ź ich – heta relihijnyja knihi, i ja mušu skazać, što jany vielmi pryhožyja. Pieršym numaram u katałozie Ŭładasa Dremy značycca “Tryjodź kvietnaja”, vydadzienaja ŭ Krakavie ŭ 1493 hodzie. Hetaja kniha – relihijny pieršadruk, – raspaviała padčas impravizavanaj ekskursii pa vystavie Dajva Narbucienie.
Dapaŭniajuć vystavu biełaruskija peryjadyčnyja vydanni pieršaj pałovy 20 st., epistalarnaja spadčyna hrafaŭ Tyškievičaŭ. Na stendach vystavy znajšłosia miesca i dla ŭšanavannia pamiaci zasnavalnikaŭ i supracoŭnikaŭ muzeju.
— Heta taki doŭhi praciah hetaj spadčyny, i, mahčyma, zastajecca radavacca i spadziavacca, što biblijateka Biełaruskaha Muzeju Ivana Łuckieviča znachodzicca ŭ nadziejnych rukach, – zaklučyła Dajva Narbucienie.